Historie

GOUDA PLATEEL

Kaas, siroopwafels en kaarsen zijn de bekende 'export' producten van Gouda. In dat rijtje hoort ook onbetwist het Gouds plateel. Sinds de zeventiende eeuw wordt voor al het Nederlandse aardewerk het woord plateel gebruikt om het te kunnen onderscheiden van het Chinees porselein dat in die tijd massaal geïmporteerd werd.

In 1898 werd in Gouda plateelbakkerij Zuid-Holland opgericht. Deze fabriek maakte in navolging van producente in Purmerend, Utrecht en Den Haag sieraardewerk op basis van mallen waarin gietklei werd gegoten. Rond 1900 ontwikkelde men in Gouda een eigen techniek en decoratiestijl:het 'Gouds plateel'. De kleur van de gietklei was meestal wit maar kon ook, door toevoeging van pigmenten, rood of groen zijn. Vanaf 1908 werd er geëxperimenteerd met matte glazuren en ontstonden er vernieuwende decors. Bekende ontwerpers van Gouds Plateel zijn Theo Colenbrander, Leen Muller, Lion Cachet en Jan Schonk. Bekende plateelschilders zijn Henri Breetvelt, Jan van Ham en Willem Hartgring.

Deze bloeiende plateelindustrie werd ein jaren '30 van de vorige eeuw hard getroffen door de crisis. Tijdens WO-II werd er enkel nog gebruiksaardewerk gemaakt. Vanwege de schaarste aan grondstoffen kon er pas vanaf 1949-1950 weer luxe sieraardewerk worden gemaakt. Het zou slechts een korte opleveing zijn. Midden jaren '60 werd het authentieke handwerk verdrongen door grootschalige fabrieksmatige productie.

Vandaag de dag zijn er nog enkele fabrieken die seriematig plateel produceren. In veel gevallen wordt het handwerk dan gecombineerd met een zeefdruktechniek, of wordt de decoratie als transfer aangebracht. 'Ambachtelijk plateel' is één van de circa 5 Nederlandse ateliers waar het aloude ambacht nog op traditionele wijze wordt beoefend.

IMMATERIEEL ERFGOED: 'PLATEELSCHILDEREN IN GOUDA'

Op grond van het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed heeft Nederland in 2012 de Nationale Inventaris opgesteld. De coördinatie ligt in handen van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE). December 2014 werd het ambacht ‘Plateelschilderen in Gouda' aan deze lijst toegevoegd. Dit op voordracht en onder beheer van Trudy Otterspeer.

Maar wat is Immaterieel Cultureel Erfgoed nu precies? Kort samengevat alle culturele gebruiken, tradities, rituelen en ambachtelijke vaardigheden van een bepaalde samenleving. Evenals de instrumenten, objecten en culturele ruimtes die daarmee worden geassocieerd. Immaterieel erfgoed versterkt het gevoel van identiteit en continuïteit van gemeenschappen, groepen en individuen en bevordert het respect voor culturele diversiteit en menselijke creativiteit.

Immaterieel erfgoed is niet te conserveren of te restaureren, zoals monumenten, archiefstukken en museumvoorwerpen. Tradities en rituelen moeten een hedendaagse betekenis hebben, ambachten op dynamische wijze levend worden gehouden. Bij immaterieel erfgoed zijn altijd mensen betrokken. Mensen die een traditie dragen, koesteren en door willen geven aan de toekomst. Trudy Otterspeer brengt het aloude vakmanschap van het plateelschilderen opnieuw onder de aandacht: “Deel kennis, laat het ambacht niet verloren gaan!”